Plan terapii logopedycznej
Treść
Plan terapii logopedycznej
Cele terapii logopedycznej
1. Usuwanie wad i zaburzeń mowy.
2. Kształtowanie prawidłowej mowy pod względem gramatycznym, fonetycznym, leksykalnym.
Zadania w zakresie terapii logopedycznej
1. Badanie logopedyczne mowy uczniów.
2. Szczegółowe badanie uczniów zakwalifikowanych do udziału w terapii logopedycznej.
3. Opracowanie i tworzenie indywidualnych kart diagnozy i terapii dzieci.
4. Budowanie więzi emocjonalnej z dzieckiem.
5. Kształtowanie rozumienia pojęć jako narzędzia kategoryzowania świata.
6. Kształtowanie słuchu fonematycznego z każdym dzieckiem.
7. Ćwiczenia uprawniające motorykę narządów mowy: języka, warg, podniebienia miękkiego,
8. Ćwiczenia pogłębionego oddechu.
9. Ćwiczenia fonacyjne.
10. Opracowanie układów artykulacyjnych właściwych dla danego szeregu głosek.
11. Opracowywanie wymowy struktur językowych:
a) Wywoływanie głosek w izolacji,
b) Wywoływanie głosek w sylabach,
c) Wywoływanie (utrwalanie) głosek w nagłosie, wygłosie, śródgłosie wyrazów,
d) Utrwalanie głosek w wyrażeniach,
e) Utrwalanie głosek w zdaniach,
f) utrwalanie głosek w opowiadaniach, zabawach, grach dydaktycznych a także w mowie spontanicznej.
12. Kształtowanie i doskonalenie umiejętności komunikacyjnych.
13. Kształtowanie sytemu gramatycznego.
Zadania w zakresie kompensacji i korekty zaburzeń percepcyjno – motorycznych
1. Usprawnianie analizy i syntezy słuchowej, wzrokowej, oraz orientacji przestrzennej.
2. Stymulowanie językowego rozwoju dzieci poprzez ćwiczenia i zabawy utrwalające czytanie i pisanie.
Zadania w zakresie profilaktyki logopedycznej
1. Prowadzenie badań przesiewowych wśród uczniów.
2. Organizowanie terapii logopedycznej dla dzieci z zaburzeniami mowy.
3. Organizowanie i prowadzenie poradnictwa dla rodziców.
4. Kontynuowanie terapii logopedycznej dla dzieci objętych terapią logopedyczną w roku poprzednim.
Zasady pracy korekcyjnej
1. wczesnego rozpoczęcia terapii,
2. indywidualizacji,
3. kompleksowego oddziaływania,
4. wykorzystywania wszelkich możliwości dziecka,
5. świadomego i aktywnego działania,
6. współpracy z najbliższym otoczeniem,
7. systematyczności,
8. stopniowania trudności,
9. utrwalania.
1. Diagnoza logopedyczna
2. Ćwiczenia przygotowujące artykulatory do wywoływania zaburzonych głosek.
• Ćwiczenia oddechowe.
• Ćwiczenia narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy.
• Ćwiczenia emisyjno- głosowe.
3. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy.
• Wywołanie głoski w izolacji.
• Utrwalenie głoski korygowanej na materiale językowym w logotomach, wyrazach (nagłos, śródgłos, wygłos), zdaniach.
• Ćw. utrwalające wywołaną głoskę w wierszykach, piosenkach wyliczankach, powiedzeniach.
• Automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane.
• Ćw. utrwalające z wykorzystaniem komputera.
4. Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną.
- Ćw. ortofoniczne (udział w zajęciach grupowych).
- Ćw. stymulujące rozwój słuchu fonemowego.
- Ćw. i zabawy z muzyką- logorytmika.
- Ćw. stymulujące ogólny rozwój dziecka (rozwijanie słownictwa czynnego i biernego, koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej, pamięci, myślenia, orientacji przestrzennej).
• Kształtowanie twórczej aktywności słownej dziecka poprzez tworzenie swobodnych tekstów, rymowanek.
• Wyrabianie u dzieci umiejętności posługiwania się poprawną polszczyzną, wskazywanie różnic pomiędzy gwarą, a językiem literackim.
CEL I GŁÓWNE ZADANIA TERAPII:
1. Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie strony fonetycznej, leksykalnej, gramatycznej.
2. Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.
3. Doskonalenie wymowy już ukształtowanej.
4. Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy przyswojonej w toku ćwiczeń.
5. Usprawnianie techniki czytania i pisania.
6. Wdrażanie dzieci do obcowania z literaturą i sztuką oraz twórczej aktywności słownej.
METODY PRACY:
a.Aktywne (dziecko świadomie ćwiczy mowę, bierze udział w terapii)
b. Demonstracja- pokazanie dziecku na czym polega mówienie danej głoski (poprawne ułożenie narządów mowy przed lustrem).
c. Demonstracja + instrukcja – logopeda pokazuje i omawia co dzieje się z artykulatorami, mówi co dziecko ma zrobić.
d. Metoda mechaniczna- stosowanie przyborów typu szpatułka, rerek, monokinezy (ćwiczenia z palcem) oraz innych przyrządów logopedycznych.
e. Metody substytucyjne- wykorzystywane są już utrwalone głoski i przekształcane w te których dziecko nie wymawia poprawnie, np. długie wypowiadanie dziąsłowego t” prowadzi do powstania cz”, a wypowiadanie dziąsłowego cz” do powstania sz”.
f. Metody ortofoniczne- wywoływanie głosek przez odpowiednie ćwiczenia oddechowe i inne wspomagające.
g. Są również metody pasywne(zabawa, logorytmika, rytmika, rysowanie) dziecko nie zajmuje się samą mową, ale wpływają na nią emocje, pamięć, motywacja)
PLAN PRACY
- Prace organizacyjne: przygotowanie gabinetu do podjęcia terapii logopedycznej, zebranie pomocy dydaktycznych.
2. Diagnoza logopedyczna- kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych, zapoznanie się z opiniami psych- pedagogicznymi , konsultacje z wychowawcą i pedagogiem szkolnym, założenie dokumentacji.
3. Ćwiczenia logopedyczne.
• Oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćw. oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej,
ćw. emisyjne, ćw. ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.
• Głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, kierowanie głosu na maskę,
ćw. umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.
• Słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćw. poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze i źle wypowiedzianych.
• Artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoski ćwiczonej.
• Leksykalne: rozwijanie mowy poprzez opowiadanie historyjek obrazkowych, opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, udzielanie odpowiedzi na pytania, gry i zabawy ortofoniczne, ćw. w czytaniu i pisaniu.
4. Współpraca z wychowawcą , rodzicami – instruowanie o sposobie korekcji mowy, pokaz ćwiczeń, informowanie o postępach.
Terapia Seplenienia
1.SEPLENIENIE – nieprawidłowa realizacja fonemów trzech szeregów: szumiącego, syczącego i ciszącego. Są to seplenienia typu substytucyjnego, gdyż dziecko zastępuje głoskę np. sz” głoską, którą już potrafi wymówić np. s” Wyróżniamy również seplenienie zdeformowane, gdzie obok substytucji występuje także deformacja np.:
a. międzyzębowe- jak wyżej , dodatkowo dziecko wsuwa język między zęby.
b. Boczne- strumień powietrza wypływa bokiem jamy ustnej. Może to być przepływ jedno lub obustronny.
c. Wargowo- zębowe- zły układ warg (sepl. świszczące, usta zbyt wysunięte do przodu)
2. Przyczyny seplenienia:
- wady anatomiczne( tyłozgryz, przodozgryz, zgryz otwarty lub inne wady zgryzu, wysokie podniebienie, brak pionizacji, krótkie wędzidełko)
- upośledzony słuch, naśladownictwo, niesprawność języka, warg,
• stany chorobowe narządów oddechowych, oddychanie przez otwarte usta, zły sposób połykania, np. niemowlęcy, złe napięcie języka, anomalie zębowe, ubytki zębowe.
3. Terapia seplenienia:
- Terapia wstępna: ćwiczenia ortofoniczne, ćw. n. artykulacyjnych, usprawnianie zaburzonych funkcji.
- Terapia właściwa:
- wprowadzenie prawidłowej głoski przez szereg ćwiczeń
- utrwalanie głoski w izolacji(tttt, dddd) – utrwalenie w sylabach, wyrazach w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie
- utrwalenie w grupach spółgłoskowych na początku i na końcu
- ćw. różnicujące głoski
- zestawienia dwu wyrazowe
- zdania dłuższe, wierszyki i piosenki
- gry dydaktyczne, swobodna wypowiedź dziecka
Terapia seplenienia bocznego:
- zaleca się stosowanie metod ortofonicznych skierowanych głównie na ukształtowanie poprawnego
toru przepływu powietrza(precyzyjne dmuchnięcie na coś)
- do poprawnego dmuchania dołączamy artykulację: dmuchnięcie i wypowiadanie s”(wąż syczy s, s, s) dziecko sprawdza czy jest dmuchnięcie przykładając dłoń w pobliżu ust.
- Z głoski s” do sz” można przejść przez wymawianie ciągłe s” i podwijanie języka do tyłu.
- Utrwalanie wg. schematu.
Terapia seplenienia międzyzębowego:
- demonstracja przed lustrem na pierwszych zajęciach, dziecko musi zobaczyć jak mają wyglądać narządy artykulacyjne podczas wymowy głoski
- ćwiczenia na czucie położenia języka, dziecko musi wiedzieć gdzie ma być język i, że ma byś
schowany za zębami
- ćwiczenia na pionizację języka
• wg. schematu utrwalanie
Terapia Rotacyzmu
ROTACYZM- nieprawidłowa artykulacja fonemu „ r”.
1.Wyróżniamy:
- mogirotacyzm- opuszczanie głoski r”
- pararotacyzm- głoska r” wymawiana jest jako l” lub j”(substytucja)
- rotacyzm właściwy:
- r. uwularny(języczkowy)- drga języczek
- r. lateralny ( boczny)- drgają policzki lub kąciki ust
- r. welarny(krtaniowy)-
- r. faryngealny(gardłowy)- tylna część języka zbliża się do tylnej ściany gardła.
2. Przyczyny rotacyzmu:
- niedostateczna sprawność języka( krótkie wędzidełko podjęzykowe, język gruby, zbyt wielki)
• zbyt duże lub małe napięcie mięśniowe.
3. Terapia rotacyzmu:
- Badanie słuchu fonematycznego przy rotacyźmie substytucyjnym
- Ćwiczenia usprawniające motorykę języka .
- Ćwiczenia przygotowawcze do wymawiania „r” :
- Szybkie wymawianie dziąsłowych głosek „t” i „d” oraz kombinacji z tych głosek, zmieniając ich kolejność czy dodając kolejno samogłoski np.: tttt, dddd, tdtdtdtd, tede- tede- tede, tedu- tedu- tedu
- Wymawianie wyrazów z „r”, ale zamieniając tą głoskę na „l” co pomaga w uzyskaniu przedniojęzykowo-dziąsłowego brzmienia. ( tlawa, dloga, cytlyna itp.)
- Ćwiczenia w dmuchaniu: dmuchanie na przyklejony do czubka języka pasek papieru, zdmuchiwanie z czubka kawałków papieru, oraz inne ćwiczenia oddechowe
• Zabawy z językiem : parskanie, konik, samochód, wylizywanie soku, czekolady z podniebienia, mycie językiem zębów, wypychanie językiem policzków itp.
• Ćwiczenia utrwalające wywołaną głoskę „r” :
- wymawianie wyrazów lub zbitek spółgłoskowych, gdzie „r” występuje w otoczeniu „t” i „d” np.: tda,tdo, tde, tdu, teda, tedo, tede, tedu, tedy, trla, trlo, trle, trlu oraz wyrazów typu : drops, drabina, trawa, wiatr:(język za wałkiem dziąsłowym)
- Wymawianie wyrazów gdzie „r” występuje w grupach spółgłoskowych
- Wymawianie wyrazów gdzie „r” występuje w grupach samogłoskowych.
• Dalej wg. schematu utrwalania..
Terapia Parasygmatyzmu
1.PARASYGMATYZM (substytucje głosek), czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo.
Najczęściej obserwuje się następujące substytucje:
-spółgłoski: sz, ż, cz, dż – zastępowane są szeregami: s, z, c, dz ;
(przykład: myszy – mysy, szafa – safa, żaba – zaba, czekolada – cekolada, dżungla – dzungla)-oba szeregi: s, z, c, dz, i sz, ż, cz, dż – zastępowane są przez szereg : ś, ź, ć, dź
(przykład: szafa – śafa, żaba – źaba, czekolada – ćekolada, dżungla – dźungla, sałata – śałata, zapałki – źapałki, cebula – ćebula, dzbanek – dźbanek)
-spółgłoski zwarto szczelinowe: c, dz, ć, dź, cz, dż – mogą też być zastępowane przez – -spółgłoskiszczelinowe: s, z, ś, ź, sz ; (przykład: cebula – sebula, dzbanek – zbanek, ćma – śma, dźwig – źwig, czapka – szapka, dżokej – żokej)
-spółgłoski dentalizowane: s, sz, ś, c, cz, ć – są zastępowane przez spółgłoskę zwartą t ; (przykład: sałata – tałata, szafa – tafa, siano – tano, cebula – tebula, czapka – tapka, ćma – tma)
-głoski z, rz, ź, dz, dż, dź – przez spółgłoskę zwartą d ; (przykład: zapałki – dapałki, rzeka – deka, zima – dima, dzwonek – dwonek, dżokej – dokej, dziki – dik
Parasygmatyzm, to najprostsza forma seplenienia. Nie obserwuje się w nim nieprawidłowości w ułożeniu języka, nie ma też wadliwej budowy anatomicznej narządów artykulacyjnych. Dziecko po prostu stosuje zamiennie głoski z trzech szeregów, mówi na przykład: selki zamiast szelki, coło zamiast czoło albo ziaba zamiast żaba, czy szanki zamiast sanki.
3.Terapia parasygmatyzmu:
- ćwiczenia ortofoniczne,ćw. n. artykulacyjnych, usprawnianie zaburzonych funkcji.
- wprowadzenie prawidłowej głoski przez szereg ćwiczeń
- utrwalenie w sylabach, wyrazach w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie
- ćw. różnicujące głoski
- zestawienia dwuwyrazowe
- zdania dłuższe, wierszyki i piosenki
• gry dydaktyczne, swobodna wypowiedź dziecka.
Informacje o terapii logopedycznej
Z uwagi na specyfikę terapii logopedycznej ważne jest, by zadawane przez logopedę ćwiczenia były wykonywane codziennie przez 15 minut, zawsze w obecności rodzica, który wskaże ewentualne błędy. Ćwiczenia są zapisywane lub wklejane do zeszytu. Uczeń jest zobowiązany do codziennego przećwiczenia całych ostatnich zajęć, a raz w tygodniu całego zeszytu. Uczeń powinien przynosić zeszyt na każde zajęcia z logopedą.
WARUNKIEM SKUTECZNEJ TERAPII LOGOPEDYCZNEJ
JEST PRACA Z DZIECKIEM W DOMU.
BEZ NIEJ NIE BĘDZIE EFEKTÓW W POSTACI POPRAWNEJ WYMOWY.